Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego uzasadnienie wyroku sporządza się na żądanie strony, zgłoszone w terminie tygodniowym od dnia ogłoszenia sentencji wyroku, a w wypadku osoby pozbawionej wolności  ( art. 327 § 2 Kpc) - od dnia doręczenia sentencji wyroku.

 

Wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku może być złożony dopiero po ogłoszeniu sentencji wyroku. Składany jest w formie pisma procesowego. Jedynie w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych może być składany w terminie tygodniowym także ustnie do protokołu (art. 466 Kpc), a w postępowaniu uproszczonym także bezpośrednio po ogłoszeniu wyroku (art. 5058 § 1 Kpc).

 

 

 

W razie uchybienia terminowi strona może składać wniosek o jego przywrócenie, ponieważ nieuzasadnienie wyroku pociąga za sobą ujemne skutki procesowe dla strony. Uzasadnienie wyroku nie jest warunkiem jego zaskarżenia (por. art. 369 § 2 Kpc) i strona mimo braku uzasadnienia wyroku może zawsze wnieść od niego odpowiedni środek odwoławczy, ale brak uzasadnienia na piśmie utrudnia właściwe wniesienie odwołania, uniemożliwiając analizę poglądów sądu i motywów rozstrzygnięcia (por. orz. SN z 11 sierpnia 1962 r., 2 CZ 61/62, LexPolonica nr 315960, OSNCP 1963, nr 7-8, poz. 168).

 

Uzasadnienie wyroku powinno zawierać wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, a mianowicie: ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

 

Wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa polega na wskazaniu nie tylko przepisów regulujących sporny stosunek prawny, ale także wyjaśnieniu, dlaczego w konkretnej sytuacji prawnej mają zastosowanie powołane przepisy i w jaki sposób wpływają one na rozstrzygnięcie sprawy rozpatrywanej przez sąd (tak również wyr. SN: z 28 lipca 2004 r., III CK 302/03, LexPolonica nr 1543805, niepubl. oraz z 27 października 2004 r., III CK 414/03, LexPolonica nr 1627827, niepubl.; z 29 maja 2008 r., II CSK 39/08, LexPolonica nr 2021691). Nie jest zatem wystarczające jedynie ogólnikowe powołanie się na poglądy doktryny (por. orz. SN z 11 sierpnia 1981 r., I PRN 141/81, OSPiKA 1982, nr 7-8, poz. 105; M. Piekarski, Glosa do orz. SN z 11 sierpnia 1981 r., I PRN 141/81, OSPiKA 1982, nr 7-8, s. 1; por. także J. Niesiołowski, J. Rodziewicz, Pojęcie normy prawnej a podstawa prawna i faktyczna orzeczenia, s. 87 i n.).

 

Nie należy sądzić, by rola uzasadnienia wyczerpywała się tylko w przekonywaniu stron do słuszności stanowiska sądu i jego zgodności z prawem obowiązującym. Idzie ona niewątpliwie znacznie dalej, warunkując de facto przeprowadzenie kontroli instancyjnej. Uzasadnienie orzeczenia sądowego spełnia także istotną rolę porządkującą, obligując stosującego prawo do prawidłowej i pełnej rekonstrukcji stanu faktycznego pod kątem jego dalszego przyrównania do miarodajnej normy prawa materialnego i ustalenia na tej podstawie ostatecznego wyniku sprawy. Dlatego też składające się na uzasadnienie dwie podstawy rozstrzygnięcia: faktyczna i prawna tworzą łącznie jedną całość, którą powinna cechować wewnętrzna spójność, tak aby nie było zasadniczych wątpliwości co do tego, jaki stosunek faktyczny i w jaki sposób sąd wiążąco uregulował (wyr. SN z 29 stycznia 2008 r., IV CNP 182/07, niepubl.).

 

Uzasadnienie wyroku sporządza się w terminie dwutygodniowym od dnia złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia, a gdy wniosek taki nie był zgłoszony - od dnia zaskarżenia wyroku lub wniesienia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. W sprawie zawiłej, w razie niemożności sporządzenia uzasadnienia w terminie, prezes sądu może przedłużyć ten termin na czas oznaczony, nie dłuższy niż trzydzieści dni.

 

Termin dwutygodniowy przewidziany dla uzasadnienia wyroku przez sąd jest terminem instrukcyjnym (por. W. Broniewicz, Terminy w postępowaniu cywilnym, s. 1317).